Kigali, 19 april 1994.

VN-commandant Roméo Dallaire staat op een broeierig vliegveld in Kigali, Rwanda, met op de achtergrond het onregelmatige staccato van geweerschoten, en kijkt toe hoe zijn Belgische blauwhelmen een voor een in de buik van een C-130 Hercules-transportvliegtuig verdwijnen. Het land dat ooit de waterscheiding tussen Tutsi’s en Hutu’s had geïnstitutionaliseerd, de een superieur aan de ander had verklaard, laat hen nu achter in het volle besef van de slachtpartij die buiten deze luchthaven is ingezet. Het ‘Zwitserland van Afrika’, zoals door westerlingen vaak naar Rwanda werd verwezen met een pijnlijk gebrek aan verbeeldingskracht of vanuit de simpele gewoonte alles op zichzelf te betrekken, staat er alleen voor.

‘Wat hebben de kinderopvangtoeslagaffaire en het misbruikschandaal rond de Amerikaanse miljardair Jeffrey Epstein gemeen met de genocide in Rwanda in 1994? Vooral dit: ze zijn alle mogelijk gemaakt door het zwijgen van de omstanders. In haar boekenweekessay De genocidefax laat schrijver, columnist en jurist Roxane van Iperen zien dat de wegkijkende mens, ook het thema van haar confronterende 4-mei-voordracht, overal is… Uit het boekje, dat rustig en trefzeker is geformuleerd, valt de hoop te putten dat wie eenmaal ziet hoe het meeloopmechanisme werkt, beter beslagen ten ijs komt áls het er ooit op aan komt. En dat leidt ook weer tot ongemakkelijke gedachten.’

**** Hanneke Chin-A-Fo, NRC Handelsblad

‘“Angst voor schaamte en uitsluiting, zwijgen om zelfbehoud, meedoen voor erkenning: dát is de groef waarin mensen zich voortbewegen.” Roxane van Iperen fileert het groepsproces dat tot zulk onrecht leidde en stelt zichzelf de vraag: wat zou jij doen als het erop aankomt? Het Boekenweekessay is dit jaar niet zachtmoedig, elegant of verfijnd, maar woedend en betrokken. Een vuistslag.’ Onno Blom, De Volkskrant

‘Door de juiste vragen te stellen weet Van Iperen zwel het historische drama, de internationale hypocrisie als het persoonlijke lijden van Dallaire dichtbij te brengen. Ze trekt parallellen met conflicten dichter bij de Nederlandse lezer, maar ook met immoreel groepsgedrag op de werkvloer. Trouw en loyaliteit aan de groep zijn over het algemeen groter dan ons verlangen naar rechtvaardigheid, is de conclusie. Je zou De genocidefax ook kunnen lezen als een ode aan de miskende Dallaire; een eenling en dwarsdenker. Een prachtig essay waarmee Van Iperen het geweten tart.’

Dieuwertje Mertens, Het Parool

‘Van Iperen lijkt als geen ander in staat om moeilijke thema’s onder woorden te brengen. In een volmaakt proza raakt ze de essentie én raakt ze de lezer. Ze doet nergens concessies, niet in haar taalgebruik en niet in haar benadering van het onderwerp. Professioneel taalgebruik, waarbij het beestje bij de naam wordt genoemd, gaat hand in hand met prachtige zinsconstructies waardoor je de zinnen nogmaals wil lezen.’ ***** Evy de Brabander, Hebban

Roxane van Iperen: De genocidefax. CPNB, 64 blz. € 3,75 (Boekenweekessay 2021)